Culturele infrastructuur, leefbaarheid en actieve samenleving
De doelstellingen en activiteiten in dit hoofdstuk richten zich op de Zeeuwse culturele infrastructuur, de leefbaarheid van Zeeland en een vitale en verbonden Zeeuwse samenleving.
Leefbaarheid omvat voorzieningen én actieve, participerende gemeenschappen. We dragen bij aan het tot uiting komen van de verschillende perspectieven, de veelzijdigheid en het potentieel van Zeeuwen, ongeacht leefstijl of leeftijd.
Cultuur is een kerntaak van de Provincie. Het heeft een intrinsieke en maatschappelijke betekenis. Het is vormend voor alle mensen. Cultuur is creatief, maakt blij, prikkelt en spiegelt en is daarmee van groot belang voor alle mensen in onze samenleving. Onder cultuur verstaan wij het hele culturele veld van kunsten tot erfgoed en van cultuureducatie tot evenementen. Een goed functionerend en volwaardig cultureel veld is voorwaarde voor een aantrekkelijk Zeeuws vestigingsklimaat. Het aandeel van cultuur aan het Zeeuws bruto regionaal product en in aantal arbeidsplaatsen is substantieel. We willen samen met netwerkpartners de regionale aantrekkelijkheid vormgeven en het onderscheidende en bijzondere profiel van Zeeland neerzetten.
Het cultureel profiel kent regionale, nationale en internationale aspecten, benadrukt de korte afstand van Zeeland tot grote stedelijke gebieden en is het product van een creatieve wisselwerking tussen diverse sectoren. Kortom, cultuur wordt als middel ingezet voor het versterken van de stedelijke aantrekkelijkheid en het daarmee onlosmakelijk verbonden ‘ommeland’ en landschappelijke karakteristieken. Dit alles vormt de basis voor de komende jaren. We richten ons op Zeeuwse inwoners, bezoekers én op hen die zich hier willen vestigen. We hebben daarbij specifieke aandacht voor de relatie met Zeeuwse jongeren in aansluiting op de versterking van de stedelijke aantrekkelijkheid van Zeeland. Wij vinden het belangrijk om aandacht te besteden aan nieuwe makers, culturele vernieuwing en erfgoed en creatieve economie om zo de regio aantrekkelijk te houden en te maken en mede daardoor (jonge) mensen te behouden in Zeeland.
Na de coronacrisis zijn de effecten vanwege de oorlog in Oekraïne in Zeeland ook te merken. Culturele organisaties hebben hoge energielasten en daarnaast hebben inwoners en bezoekers minder te besteden en kiezen er voor om culturele uitjes uit te stellen tot later. Daardoor is er minder geld over om te investeren in nieuwe tentoonstellingen of andere culturele uitingen. Het veld moet daardoor grote flexibiliteit tonen en ook met vernieuwend aanbod komen. Het bundelen van krachten door samenwerking is daarvoor nodig. Binnen en tussen de verschillende disciplines zijn mooie samenwerkingen ontstaan. Subsidies uit de regeling Samen in Zee II tonen daar een aantal voorbeelden van evenals onderdelen van het Ontwikkelprogramma voor cultuurtalent en de opgerichte Erfgoedcoöperatie.
In samenwerking met interne en externe partners realiseren van een vitale en robuuste culturele infrastructuur die toegankelijk is voor een breed publiek en dienstbaar aan het vestigingsklimaat, de leefbaarheid en de toeristische aantrekkingskracht van Zeeland.
Cultuur heeft een waarde op zich én is van waarde voor andere domeinen, zoals het ontwerpen van duurzame oplossingen of het meer inclusief kijken naar verdienmodellen. Daarnaast levert de sector ook een bijdrage aan de werkgelegenheid.
Leefbaarheid is de tweede pijler binnen dit programma. Doelstelling hiervan is een vitale en verbonden Zeeuwse samenleving. Het programma richt zich daarom op participatie en zelfsturing in brede zin. Leefbaarheid en maatschappelijke zelforganisatie zijn een belang op zich én een voorwaarde voor een economisch veerkrachtig Zeeland.
Onder leefbaarheid verstaan we hier de bereikbaarheid en de beschikbaarheid van maatschappelijke voorzieningen zoals cultureel aanbod, sportfaciliteiten, onderwijs en zorg. Het raakt aan de aantrekkelijkheid om hier te wonen en werken. Wat daarbij belangrijk is, is voor iedere Zeeuw weer anders. De rol van de Provincie is het leveren van een aanvullende bijdrage om de kwaliteit van leven te verbeteren. We stimuleren niet alleen een gezonde leefstijl maar vinden het ook belangrijk om actief de Zeeuwse samenleving te betrekken en samen naar oplossingen te zoeken. Leefbaarheid in Zeeland, daar werken we samen aan! Onze inzet is incidenteel en complementair aan die van andere (maatschappelijke) partijen en gericht op het bovenlokale en regionale niveau.
We willen bijdragen aan de ontwikkeling van de Zeeuwse welvaart in de brede zin van het woord: ecologisch, sociaal-maatschappelijk en economisch. We noemen de balans tussen deze kernoriëntaties Brede Welvaart. Brede Welvaart gaat over welvaart en leefbaarheid. We brengen in beeld hoe Zeeuwen Brede Welvaart ervaren en verkennen hoe we de kwaliteit van leven kunnen verbeteren. Een belangrijke bouwsteen hierin is het onderzoeksrapport 'Leven in Zeeland 2021' dat in 2022 door het HZ-Kenniscentrum Zeeuwse Samenleving is uitgebracht.
We hechten daarnaast waarde aan de Vier Vrijheden. Deze vrijheden, de Four Freedoms, zijn universele waarden die verwoorden hoe we met elkaar om willen gaan in het dagelijks leven, dat we gelijkwaardig zijn en dat we met respect en betrokkenheid met elkaar verbonden zijn. Met de uitreiking van de Four Freedom Awards benadrukken we het belang van deze onderliggende waarden in onze samenleving. Het gesprek over waarden willen we als provincie samen met netwerkpartners ook door het jaar heen verder invullen.
Tot slot is ook zorg een belangrijk thema voor ons. Goede zorgvoorzieningen leveren een belangrijke bijdrage aan een leefbare samenleving. Van belang is dat iedereen in Zeeland toegang heeft tot zorg en ondersteuning wanneer dat nodig is. We participeren in de Zeeuwse Zorg Coalitie, die de basis vormt voor intensieve vormen van samenwerking, al dan niet in ketenverband. Daarbinnen worden acties worden ondernomen om de zorginfrastructuur te versterken en de gezondheid van de Zeeuwse bevolking te verbeteren. Samenwerking in de breedste zin van het woord tussen professionals om gezondheid c.q. vitaliteit van de inwoners te vergroten en preventie om zorgvragen te voorkomen vormen de speerpunten.
Hieronder worden de vijf doelstellingen binnen de cultuurbegroting nader toegelicht.
Het gaat om:
De uitwerking onder de eerste doelstelling Toekomstige culturele infrastructuur is de rode draad voor het geheel en geldt ook voor de opvolgende doelstellingen. Deze eerste doelstelling is daardoor wat breder opgezet en de doelstellingen twee tot en met vijf geven een aantal concretere acties weer op de desbetreffende disciplines.
In de ontwikkelagenda cultuurveld 2022-2024 wordt uitgegaan van drie pijlers: Basis op orde, de intrinsieke waarde van cultuur en vernieuwing en verbreding in samenwerking.
Basis op orde
Met basis op orde bedoelen we dat wij het als Provincie van belang vinden dat de Zeeuwse culturele infrastructuur voldoende toekomstbestendig is (robuust en veerkrachtig). In samenwerking met partners wordt er voor gezorgd dat het cultureel ecosysteem optimaal kan functioneren en bijdragen aan de intrinsieke, maatschappelijke en economische waarde voor de inwoners, de bezoekers en hen die zich hier willen vestigen. We evalueren periodiek het aanbod (o.a. samenstelling, organisatie en onderlinge verhoudingen) en de huidige en toekomstige vraag om deze beter op elkaar aan te laten sluiten.
De intrinsieke waarde van cultuur staat voorop
De intrinsieke waarde van cultuur voorop stellen wil zeggen: focus op eigenstandige waarde van cultuur als vormende, verbeeldende en verbindende kracht die bepalend is voor individuele ontwikkeling en gezamenlijke identiteit.
Vernieuwing en verbreding in samenwerking
Vernieuwing, gericht op kwaliteit biedt ook kansen om Zeeuwse instellingen te verbinden met (andere) financieringsstromen binnen en buiten de provincie. Om te kunnen vernieuwen moet de basis toekomstbestendig (robuust en veerkrachtig) zijn.
De Ontwikkelagenda is in 2022 verder vormgegeven door middel van de bouwsteen museumbeleid en ontwikkelprogramma. In het museumbeleid zijn vijf musea aangewezen als themamuseum (Zeeuws Museum, Watersnoodmuseum, Bevrijdingsmuseum, Maritiem MuZEEum en Industrieel Museum).
In het Ontwikkelprogramma worden verschillende lijnen uitgezet voor Zeeuws cultuurtalent. Dit gaat over net afgestudeerden, maar ook voor mid-career professionals biedt het programma kansen om verder door te ontwikkelen.
Het materieel en immaterieel cultureel erfgoed (inclusief archeologie) van Zeeland is zoveel mogelijk behouden, op een duurzame manier beheerd en ontsloten voor een breed publiek.
In 2022 heeft Erfgoed Zeeland zich ingezet om materieel en immaterieel erfgoed dicht bij de Zeeuwse inwoner en bezoeker te brengen. In het bijzonder via de doorontwikkeling en professionalisering van Zeeuwse Ankers en de Zeeuwse Erfgoedlijnen, die als verhalennetwerk de rijke geschiedenis van Zeeland inzichtelijk maken. Zo is onder andere de website www.zeeuwseankers.nl voorzien van nieuwe content en heeft een marktonderzoek inzicht gegeven in de ontwikkelkansen van het digitale platform en de bewezen meerwaarde van de Zeeuwse Erfgoedlijnen. Daarnaast is er naast een inhoudelijke verbeterslag bij de Zeeuwse Erfgoedlijnen ook geïnvesteerd in de opzet van het kennisnetwerk en de samenwerkingspartners Zeeuwse Ankers.
De Zeeuwse identiteit, het vestigingsklimaat, de vrijetijdseconomie en de promotie van Zeeland zijn versterkt door bij te dragen aan kunsten.
De Zeeuwse identiteit, het vestigingsklimaat, de vrijetijdseconomie en de promotie van Zeeland zijn versterkt door bij te dragen aan kunsten.
Cultuureducatie en talentontwikkelingstrajecten voor jongeren zijn in Zeeland effectiever geworden doordat culturele instellingen en onderwijsinstellingen (van primair onderwijs tot en met hoger universitair onderwijs) vaker en consequenter een doorgaande leerlijn hanteren.
In 2021 hebben de drie kunsteducatiecentra in Zeeland via Cultuurkwadraat succesvol een gezamenlijke aanvraag gedaan voor het landelijke (meerjarige) subsidieprogramma 'Cultuureducatie met Kwaliteit'. Ook in 2022 hebben deze centra uitvoering gegeven aan dit programma waaraan gemeenten en provincie ook subsidie verlenen. Op deze manier worden nog meer Zeeuwse jongeren bereikt.
De actuele maatschappelijke opgave is het herpositioneren van het Zeeuwse imago zodat mensen Zeeland meer en eerder gaan overwegen als plek om te leven, te werken en te studeren. Deze focus komt voort uit de krapte op de Zeeuwse arbeidsmarkt. Om alle vacatures vervuld te krijgen moeten er meer mensen van buiten Zeeland aangetrokken worden. Die mensen bereik je voornamelijk digitaal en je kan ze alleen overtuigen om voor Zeeland te kiezen als ze een positief beeld hebben van Zeeland. Dit vraagt om een goede en effectieve digitale aanpak vanuit een goed uitgeruste uitvoeringsorganisatie.
De actuele maatschappelijke opgave is het herpositioneren van het Zeeuwse imago zodat mensen Zeeland meer en eerder gaan overwegen als plek om te leven, te werken en te studeren. Deze focus komt voort uit de krapte op de Zeeuwse arbeidsmarkt. Om alle vacatures vervuld te krijgen moeten er meer mensen van buiten Zeeland aangetrokken worden. Die mensen bereik je voornamelijk digitaal en je kan ze alleen overtuigen om voor Zeeland te kiezen als ze een positief beeld hebben van Zeeland. Dit vraagt om een goede en effectieve digitale aanpak vanuit een goed uitgeruste uitvoeringsorganisatie.
Gezond leven - Sport verenigt Zeeland
Ruim 60% van de Zeeuwen sport elke week geven ze aan, 80 tot 90% van de Zeeuwse jeugd is lid van een sportvereniging en tienduizenden Zeeuwen zijn actief als vrijwilliger in de sport. In Zeeland zijn 1.100 sportverenigingen en honderden sport- en beweegondernemers bieden hun diensten aan. Er zijn goede accommodaties en Zeeuwen organiseren sportevenementen die passen bij Zeeland: land in zee. Duizenden vrijwilligers helpen elke week de sport te organiseren. Hierdoor is de sport dicht bij huis en betaalbaar. Deze brede basis is het fundament van de sport in Nederland, uniek in de wereld! Internationaal scoren onze toppers goed.
Ondanks deze goede basis liggen er grote uitdagingen. De motorische vaardigheid van kinderen is zeer sterk afgenomen. Er zijn grote groepen mensen die veel te weinig bewegen volgens de 'norm gezond bewegen', we zijn te zwaar en hebben last van welvaartsziektes als diabetes. Sportaccommodaties staan steeds meer leeg, competities worden opgeschaald waardoor de drempel om te sporten verhoogd wordt. Niet iedereen weet zich respectvol te gedragen langs de lijn. En de klassieke sportvereniging komt verder onder druk te staan door minder leden en vrijwilligers.
Daarom hebben we in 2019 analoog aan het ‘Nationale Sportakkoord’ een 'Zeeuws Sportakkoord’ gesloten. Samen met een 30-tal partners in Zeeland willen we de uitdagingen die voor ons liggen oppakken. De belangrijkste ‘overall’ indicator voor de inzet hierop is ons beweeggedrag uitgedrukt dmv de 'norm voor gezond bewegen' (30 minuten per dag voor volwassenen en 60 minuten voor kinderen).
De uitvoering van het Zeeuws Sportakkoord verloopt voorspoedig. Het aantal aangesloten partijen is fors gegroeid in de afgelopen jaren. Helaas zien we ook dat Corona flinke invloed heeft gehad op ons beweeggedrag. De traditionele sport heeft veel leden verloren die niet automatisch terugkeren. Mensen hebben andere beweegvormen omarmt. Het aantal mensen wat voldoet aan de 'norm voor gezond bewegen' is vrijwel gelijk gebleven.
Meer Zeeuwen en in het bijzonder de Zeeuwse jongeren benutten beter de mogelijkheden voor participatie zoals de eindgebruikersaanpak, samenwerking met andere partijen of focus op duurzame ontwikkelingsdoelen (Sustainable Development Goals). De Zeeuwse samenleving is mede hierdoor veerkrachtiger, diverser, inclusiever en vitaler.
Via Jouw Zeeland hebben Zeeuwse jongeren in 2022 mee kunnen denken over thema's als wonen en duurzaamheid en input geleverd voor het provinciaal beleid.
De leefbaarheid in Zeeland is versterkt door een bredere en intensievere ketenwerking in de zorgsector en het sociaal domein teneinde het niveau van zorgvoorzieningen in stand te houden en versterken.
Ondersteuning van de keten(samen)werking in de zorg vindt plaats door aandacht te besteden aan de arbeidsmarkt in de zorg, financieel bij te dragen aan het project vakantiedokter, de bereikbaarheid van zorgvoorzieningen waar nodig te verbeteren.
De beschikbaar gestelde gelden door de Rijksoverheid uit het Compensatiepakket Marinierskazerne helpen daar eveneens bij. We faciliteren de sector door middel van incidentele subsidies, al dan niet in de vorm van cofinanciering van Europese Projecten.
De Provincie vervult een rol in de keten van zorgvoorzieningen. We doen dat door bij te dragen via ketenverbindingen, zoals de Zeeuwse Zorg Coalitie (ZZC) en de verkenning van mogelijkheden tot samenwerking met Zorgbelang en NL Zorgt voor Elkaar.
Vanwege de toenemende krapte op de arbeidsmarkt vraagt samenwerking in de keten blijvende aandacht. Niet alleen tussen zorgaanbieders onderling, doch ook tussen het zorg en sociale domein. Oplossingen zullen niet alleen in de keten gevonden moeten worden ter verbetering van de kwaliteit, maar ook met het oog op instandhouding van de zorginfrastructuur, teneinde passende zorg te kunnen (blijven) bieden. De Zeeuwse Zorg Coalitie is hierbij in de lead, waar Zorgbelang ook bij betrokken is. De provincie vervult hierbij vooral -waar nodig en gewenst- een faciliterende rol door deelname als lid en soms ook met subsidiëring van initiatieven.
Natuurlijke verbindingen zoals OZO en Academische Werkplaats Ouderenzorg worden onder meer voor kennisdeling benut en -waar aan de orde- daaruit voortvloeiende projecten mede gefinancierd. Belangenbehartiging en pleitbezorging blijft voortdurend nodig waar mogelijke beleidswijzigingen van de rijksoverheid aan de orde zijn (instandhouding acute zorg) of voorzieningen in Zeeland onder druk staan (tandartsentekort), waardoor de leefbaarheid in het geding is.
De voortgang van de projecten uit het compensatiepakket marinierskazerne heeft bij voortduur onze aandacht. Periodiek wordt door rapportages van de Stuurgroep Wind in de Zeilen hierover terug gekoppeld aan PS. Aan de beleidsterreinen van wonen, arbeidsmarkt en mobiliteit wordt -indien aan de orde- bestuurlijk en ambtelijk bijgedragen. Zo ook bijvoorbeeld met een éénmalige financiële bijdrage aan het project vakantiedokter.
|
Trendindicatoren |
2015 |
2016 |
2017 |
2018 |
2019 |
2020* |
2021* |
2022 |
|
Aantal bezoekers Zeeuwse musea |
527.199 |
517.276 |
552.276 |
592.267 |
583.716 |
262.076 |
332.400 |
497.720 |
|
Aantal toekenningen voor restauratie rijksmonumenten |
4 |
4 |
4 |
4 |
4 |
4 |
4 |
7 |
|
Aantal leerlingen cultuureducatie VO-MBO-HBO |
7.509 |
6.648 |
7.000 |
8.165 (cursusjaar 2017-2018 |
8.000** |
8.000 |
8.000 |
n.n.b. |
|
Aantal deelnemers Jeugd Theater School Zeeland |
259 |
264 |
215 |
221 |
220** |
215 |
195 |
177 |
|
Aantal leerlingen restauratie opleidingsproject |
17 |
11 |
12 |
15 |
15** |
15 |
15 |
20*** |
* Vanwege de Corona Crisis is de trendindicatie in 2020 en 2021 verstoord ten opzichte van voorgaande jaren.
** Op basis van aanname dat aantal deelnemers / leerlingen t.o.v. 2018 stabiel is gebleven.
*** Naast de 20 voltijd leerlingen hebben 50 leerlingen een deelcertificaat behaald op één of meerdere specifieke restauratietechnieken.
|
Doel |
Indicator |
Stand 2019 |
Stand 2020 |
Streefwaarde 2021 |
Stand 2022 |
Einddoel |
|
Toekomstbestendige culturele infrastructuur
|
Receptieve deelname aan activiteiten van Zeeuwse inwoners van 16 jaar en ouder (monitoring ZB) in aantallen |
192.000 * |
|
192.000 |
184.500 |
192.000 |
|
(Talent) ontwikkeling en cultuureducatie jongeren PO en VO
|
Deelname aantal leerlingen ** cultuureducatie PO |
54.000 |
|
54.000 |
55.157 |
54.000 |
|
Restauratievolume (Databank Erfgoedmonitor) |
% Rijksmonumenten (exclusief oorspronkelijke functie woonhuis), weergegeven naar de staat van het casco, categorie ‘matig’ en ‘slecht’ *** |
24% |
22,2% |
22,1% |
24% |
10% |
* Bron CBS: aantal inwoners Zeeland 2019 minus aantal inwoners jonger dan 20 jaar > afgerond 320.000. Ruim 60% van dit aantal (bron Staat van Zeeland ZB) bezoekt in 2017 culturele evenementen = 192.000
** Bron CBS: 2019 aantal jongeren Zeeland 5-19 jaar is afgerond 60.000. Aanname is dat gelet op de kerndoelen PO bijna alle PO scholen iets aan cultuureducatie doen > 90% x 60.000 = 54.000
*** Bron: Erfgoedmonitor fysieke staat van rijksmonumenten Zeeland. Gegevens betreffen de staat van onderhoud buitenzijde.
| Exploitatie | Begroting 2022 | Wijzigingen C2022 | Begroting 2022 NW | Rekening 2022 | Restant | |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Lasten | ||||||
| 060101 Toekomstbestendige culturele infrastructuur | 15.638 | 1.208 | 16.846 | 16.786 | -60 | |
| 060102 Cultureel erfgoed | 2.324 | 9 | 2.333 | 2.063 | -270 | |
| 060103 Kunsten | 367 | 67 | 434 | 434 | 0 | |
| 060104 (Talent)ontwikkeling van en cultuureducatie voor jongeren | 595 | 30 | 625 | 632 | 7 | |
| 060201 Zichtbaar Zeeland uitvoering | 1.155 | -11 | 1.144 | 961 | -183 | |
| 060401 Kwaliteitskust | 571 | -73 | 499 | 427 | -72 | |
| 060402 Gezond leven | 827 | 55 | 882 | 885 | 3 | |
| 069999 Ambtelijke inzet | 629 | 25 | 654 | 677 | 22 | |
| Totaal Lasten | 22.107 | 1.310 | 23.417 | 22.865 | -552 | |
| Baten | ||||||
| 060101 Toekomstbestendige culturele infrastructuur | 721 | 443 | 1.165 | 1.953 | 788 | |
| 060401 Kwaliteitskust | 0 | 18 | 18 | 21 | 3 | |
| Totaal Baten | 721 | 462 | 1.183 | 1.974 | 791 | |
| Gerealiseerd saldo van baten en lasten | -21.386 | -848 | -22.234 | -20.891 | 1.343 | |
| Onttrekkingen | ||||||
| 980699 Bestemmingsreserves-Pr.6 | -200 | -4.399 | -4.599 | -4.599 | 0 | |
| Toevoegingen | ||||||
| 980699 Bestemmingsreserves-Pr.6 | 451 | 3.408 | 3.859 | 4.124 | 264 | |
| Mutaties reserves | -251 | 990 | 740 | 475 | -264 | |
| Gerealiseerd resultaat | -21.636 | 142 | -21.494 | -20.415 | 1.078 | |