1.1 Grote projecten

Het project Waterdunen is een grote gebiedsontwikkeling van ruim 350 ha ten westen van Breskens. Kustversterking gaat hier gepaard met hoogwaardige verblijfsrecreatie en natuur- en landschapsontwikkeling. Het is daarmee te beschouwen als een voorbeeld van de Deltawerken 2.0. Waterdunen is een aansprekend project, waarin de kernwaarden van de Provincie tot uitdrukking komen: concreet, inspirerend, kleurrijk, eerlijke samenwerking, dienstverlenend, ambitieus, dynamisch en zelfverzekerd. Het wordt een bijzonder en aantrekkelijk gebied, zowel voor de echte natuurkenners en vogelaars als voor bewoners en verblijfsrecreanten, met een aanzienlijke sociaaleconomische impuls voor de (krimp)regio. Waterdunen draagt met de getijdennatuur bij aan het natuurherstel van de Westerschelde. Vanaf 2013 wordt gewerkt aan de daadwerkelijke aanleg. Het grootste gedeelte van de (grond)werkzaamheden heeft al plaatsgevonden. In 2019 is de getijdenduiker voor het eerst geopend en stroomt er water uit de Westerschelde in en uit het gebied.

Ook in 2021 wordt het risicodossier per kwartaal bijgehouden. De risicoanalyses leiden tot een optimalisatie van de beheersmaatregelen en vormen de input voor het benodigde bedrag voor de post onvoorzien in de GREX. De risicoanalyse vormt tevens input voor de planning, waardoor helder wordt wat het effect zal zijn van risico’s op de planning. De belangrijkste risico’s voor de uitvoering van het project Waterdunen zijn opgenomen in de GREX.

De risico’s voor de beheerfase zijn meegenomen in de berekening van het provinciaal weerstandsvermogen en zijn geen onderdeel van de GREX.

De scope van het project Waterdunen is vastgelegd in het inrichtingsplan (Gedeputeerde Staten, 2009), dat als onderlegger heeft gediend voor het door Provinciale Staten op 1 oktober 2010 vastgestelde inpassingsplan. Als gevolg van grondonderhandelingen en een nadere detaillering richting uitvoering heeft een aantal wijzigingen in de scope plaats gevonden, die in de 1e herziening van het inpassingsplan (PS, 13 december 2013) zijn vastgelegd. In de PS vergadering van 4 november 2016 is de GREX 2017 vastgesteld, waarin de knip tussen uitvoering (GREX) en beheer (provinciale begroting) is geëffectueerd. De laatst vastgestelde GREX 2020 dateert van de PS vergadering van 13 december 2019. Een geactualiseerde GREX 2021 wordt naar verwachting voorgelegd in de PS vergadering van december 2020.

Het programma Natuurpakket Westerschelde richt zich op het realiseren van 600 ha estuariene natuur, volgens het Convenant Rijk-Provincie (2005), in lijn met de ontwikkelingsschets 2010. Een centraal beoogd effect is natuurherstel van de Westerschelde. Ook wordt gewerkt aan nevenopgaven zoals landbouwflankerend beleid, de ontwikkeling van het Grenspark Groot Saeftinghe en de regionale impulsen voor de gemeenten Hulst en Sluis. 

Inmiddels zijn de projecten Perkpolder, Zwin, Baalhoek en Knuitershoek gereed. De projecten Hedwige, Bath en Ossenisse zijn in uitvoering en het project Zimmerman verkeert in de voorbereidende fase. 

Ten aanzien van natuurontwikkeling zal het meerdere jaren duren om definitief vast te  stellen of alle beoogde estuariene natuur ter plaatse is gerealiseerd. Ten behoeve hiervan zijn monitoringsonderzoeken opgezet. 

• Een politiek/bestuurlijk risico voor het ministerie van Landbouw Natuur en Voedselkwaliteit en de Provincie is dat de afgesproken 600 ha estuariëne natuur niet wordt gerealiseerd. 
• Er zijn juridische risico’s die de realisatie van projecten in gevaar kunnen brengen, variërend van het niet verkrijgen van  verlengingen van vergunningen, het niet voldoen aan vergunningsvoorwaarden etc.; In de loop van 2019 zijn PFAS en de vernietiging van de PAS door de Raad van State er bijgekomen. Op dit moment brengt dit de doelstellingen nog niet in gevaar. 
• Er zijn risico’s met betrekking tot fouten of nalatigheden die verwijtbaar zijn als gevolg waarvan het Rijk toch financiële claims bij de Provincie neerlegt;
• Er zijn risico’s op conflicten tussen stakeholders waardoor de realisatie van het programma in gevaar komt.

• Besluit 7 oktober 2005 Voorstel PS invulling Schelde Estuarium;
• Besluit 30 januari 2006 Convenant Rijk en Provincie Natuurpakket Westerschelde;
• Brief van 8 november 2016 over de voortgang van het Natuurpakket Westerschelde aan PS;
• Brief van 7 september 2017 Nota herijking Natuurpakket Westerschelde aan PS.

In 2012 is Thermphos failliet gegaan. Thermphos was de enige overgebleven fosfor producent in Europa. Het is de eerste en enige locatie ter wereld waar het fosfor(slik) ook echt wordt opgeruimd. Dat blijkt een stuk weerbarstiger dan verwacht.

In 2014 is door Provincie Zeeland en N.V. Zeeland Seaports (ZSP), nu North Sea Port S.E., een deal met curatoren gemaakt. Er is uit de boedel een bedrag ad € 35 miljoen ontvangen voor de fase van veiligstelling van het Thermphos terrein. Dit houdt in het opruimen van de fosfor en het (bereikbare) radioactieve materiaal. Hier tegenover staat dat alle verplichtingen van de curatoren zijn overgenomen. Ten behoeve van de sanering heeft ZSP een dochtermaatschappij opgericht: Van Citters Beheer B.V. (VCB). VCB heeft een projectorganisatie, die de uitvoering van de werkzaamheden aanstuurt.

Voor de uitvoering van de saneringsactiviteiten werd in 2014 een Turnkey-overeenkomst (TKO) met een aannemerscombinatie afgesloten. Daarbij werd afronding voorzien in mei 2016. Door diverse problemen is deze datum ver overschreden. In maart 2017 heeft VCB besloten de TKO te ontbinden en is een nieuw Plan van Aanpak opgesteld, gebaseerd op een totale sanering van het voormalige Thermphos-terrein.

Het kabinet heeft in 2017, naar aanleiding van vragen vanuit Zeeland, besloten een commissie onder leiding van de heer Samsom in te stellen om onderzoek te doen naar de sanering van het Thermphos-terrein en te bezien of en zo, ja welke Rijksbetrokkenheid wenselijk is. Op 30 juni 2017 heeft de commissie haar opdracht ontvangen en die vervolgens vanwege de urgentie die werd gezien in zeer hoog tempo uitgevoerd. Op 23 augustus is het advies van de Commissie Samsom, onder de titel ‘Saneren doe je samen’, aan de Tweede Kamer en de Provincie Zeeland gestuurd.

Als uitvloeisel van het rapport Samsom is in december 2017 door het Rijk, ZSP en de Provincie Zeeland de financiële overeenkomst sanering Thermphos ondertekend. In deze overeenkomst hebben de drie partijen afspraken gemaakt over het ter beschikking stellen van een taakstellend budget van € 129,5 miljoen. In deze overeenkomst is in artikel 5 opgenomen dat financiële tegenvallers en meevallers ten opzichte van het taakstellende budget door Partijen in gelijke delen, namelijk ieder voor 1/3 deel, worden gedeeld. Door ondertekening van de financiële overeenkomst staat de Provincie Zeeland dus voor 1/3 garant voor eventuele tegenvallers, die de risicoreserve van € 17,8 miljoen (als onderdeel van het totale taakstellende budget 129,5 miljoen) te boven gaan, bij de sanering Thermphos. Begin 2018 is de Samenwerkingsovereenkomst tussen de partijen gesloten en zijn de benodigde middelen daadwerkelijk beschikbaar gekomen. Gezien de financiële bijdrage en de gezamenlijke verantwoordelijkheid voor mee- en tegenvallers zal de Provincie als mede-opdrachtgever moeten sturen op de opdracht voor de sanering, de kosten en de risicobeheersing. Om hieraan invulling te geven worden kwartaalrapportages opgeleverd door VCB. Samen met het Rijk (ministerie van I&W) en ZSP is verdere invulling gegeven aan de eisen die aan deze rapportages worden gesteld en zijn hierover afspraken in de Samenwerkingsovereenkomst opgenomen. VCB levert deze kwartaalrapportages en de stuurgroep ‘Sanering voormalig Thermphos terrein’ stelt de kwartaalrapportages vast, conform de afspraken in de Samenwerkingsovereenkomst.

De Commissie Samsom verwacht - met de nodige voorzichtigheid - dat voor de sanering in totaal € 129,5 mln. benodigd is vanaf 1 april 2017. De Commissie baseert dat bedrag op de base case qua kosten uit het Fakton-rapport, € 106,5 mln., aangevuld met een risicoreserve van € 17,8 mln. en daarbovenop nog de indexering tot en met 2020 van in totaal € 5,2 mln. Het beeld van de commissie is dat hiermee een realistische kostenschatting is gepleegd.  Aan de dekking van deze kosten dragen drie partijen bij: Provincie Zeeland, Rijk, Zeeland Seaports. De verdeling van de bijdragen is door de partijen vastgelegd in de 'financiële overeenkomst sanering Thermphos'.

Er is een risico van budget- en tijdsoverschrijding van de sanering. Indien één van deze of beiden plaatshebben dan zullen er meerkosten optreden. Deze worden dan door de drie financierende partijen ieder voor 1/3 gedragen. De Provincie Zeeland staat op dit moment garant voor een derde van deze optredende meerkosten.

• Overeenkomst van oktober 2014 tussen curatoren Thermphos, ZSP en Provincie Zeeland betreffende onder meer de sanering en opruiming van het  bedrijfsterrein van Thermphos en de overdracht van rechten van erfpacht en opstal.
• Overeenkomst van oktober 2014 tussen ZSP en Provincie Zeeland, ter zake van de sanering van het Thermphos-terrein in Vlissingen.
• Op 16 juni 2014 hebben Provinciale Staten besloten geen bedenkingen te hebben tegen de overeenkomsten zoals die toen voorlagen.
• Statenvoorstel beschikbaar stellen van € 1,1 miljoen 18 november 2016.
• Statenvoorstel beschikbaar stellen van € 2,5 miljoen 13 januari 2017.
• Statenvoorstel Plan van Aanpak VCB 21 april 2017.
• Statenvoorstel beschikbaar stellen van € 4,5 miljoen van 9 juni 2017
• Statenvoorstel implementatie van het rapport ‘Saneren doe je samen’ (commissie Samsom)  en de dekking van de provinciale middelen op  3 en 10 november 2017

De provinciale weg Zanddijk- Molendijk (N673) naar Yerseke kent in de huidige vorm ernstige knelpunten op het gebied van verkeersveiligheid, bereikbaarheid en onderhoud. De N673 is gecategoriseerd als gebiedsontsluitingsweg (1 rijstrook per rijrichting, 80km/u) en van groot belang voor de ontsluiting van Yerseke en de (groeiende) bedrijvigheid daar.

De N673 heeft een aantal knelpunten op het gebied van verkeersveiligheid, bereikbaarheid en onderhoud. Op de Zanddijk-Molendijk tussen de rijksweg A58 en de rotonde in Yerseke hebben vanaf 2008 in totaal 72 ongevallen plaats gevonden, waarvan 1 met dodelijke afloop en 12 met letsel. De N673 is op dit moment niet ingericht volgens de Basiskenmerken Wegontwerp van het CROW en de ontwerprichtlijnen behorend bij die functie. De weg en bermen zijn te smal, bochten zijn te krap en op delen is sprake van een te steil talud. In verband met de (on)veiligheid is in september 2019 een maximumsnelheid van 60 km/h ingevoerd.

De N673 is ook een drukke weg: per dag passeren 9.580 (Zanddijk) motorvoertuigen (op basis van de verkeersstromenkaart 2018), waaronder veel vrachtwagens (circa 15%). Volgens de verkeersprognose zal het verkeer tot 2030 groeien tot ca. 12.000 mvt/etm. Dit komt vooral voort uit een verdere uitbreiding van de bedrijventerreinen. Verder is de N673 niet overal meer in beste doen: op meerdere plekken is sprake van scheuren in het wegdek en de fundering. Dit leidt tot hoge onderhoudskosten.

De genoemde knelpunten zijn van dien aard, dat de N673 door Gedeputeerde Staten in 2017 in de top 3 is geplaatst van Zeeuwse wegen die met voorrang moeten worden opgeknapt, om veiligheid, bereikbaarheid en onderhoudssituatie structureel te verbeteren.

De belangrijkste risico's in de definitie- en ontwerpfasen van het project zijn:

* Langdurige onzekerheid over of toekenning van een lagere (of geen) cofinanciering vanuit het LVO voor de ongelijkvloerse spoorkruising;
* De berekende bijdragen van derden worden niet geëffectueerd.
* Extra voorzieningen nodig voor kruising leidingenstraat en/of hoogspanningslijnen;
* Onvoldoende capaciteit (kwantiteit en kwaliteit) bij projectteam.
* Gebrek aan draagvlak in de omgeving, wat zich uit in weerstand tegen het project.

Als belangrijke risico's in de voorbereidings- en uitvoeringsfasen worden nu onderkend:
* Onverwacht aantreffen van en/of schade aan archeologie, cultuurhistorische elementen.
* natuur (stikstof/PAS), bodemwaarden, bodemverontreiniging (PFas, pesticiden), waterkeringen, kabels en leidingen;
* Vertraging als gevolg van juridische procedures bij grondverwerving of in planologisch traject;
* Meerwerkclaims

GS

* Principe definitief plan voor uitvoering van een eerste fase volgens tracé 3c is door GS op 27 september 2017 vastgesteld;
* In 2018 heeft GS besloten fase 1 vooralsnog niet uit te voeren en eerst een verdiepende studie uit te voeren naar de mogelijkheden van een totaaloplossing.
* De eindrapportage van deze verdiepingsstudie is door GS op 21 mei 2019 vastgesteld.
* In september 2019 heeft GS besloten om nog geen voorkeur alternatief vast te stellen maar eerst in overleg te gaan met het ministerie van IenW over cofinanciering door het Rijk.
* Op 3 december 2019 heeft GS besloten dat alternatief Bruin het voorgenomen voorkeursalternatief is en te starten met een informele inspraakprocedure.
* Op 9 juni 2020 heeft GS besloten om aan PS een Startnotitie voor het tracé Roze-Zwart aan te bieden

PS

* Beschikbaarstelling voorbereidingskrediet van € 1,1 mln.(PS 10-11-17 € 800.000 en PS 8-6-18 aanvulling met € 300.000)
* PS hebben op 3 juli 2020 een extra Commissie Economie gehouden, om met belanghebbenden in gesprek te gaan.

In 2021 wordt verder gewerkt aan de zaken die ook in de fasering op zijn genomen. Daarbij zal worden gewerkt volgens het Handboek Projecten en Programma’s, dat door Provinciale Staten is vastgesteld.

Fase 1A

* Definitiefase: oktober 2020 - maart 2021
* Ontwerpfase: oktober 2020 - maart 2021
* Voorbereidingsfase: april 2021 – december 2023 (zonder beroepsprocedures)

Fase 1B

* Definitiefase: oktober 2020 - maart 2021
* Ontwerpfase: oktober 2020 - maart 2021
* Voorbereidingsfase: april 2021 – juni 2022 (zonder beroepsprocedures)

Fase 2

* Definitiefase: oktober 2020- februari 2021
* Ontwerpfase: maart 2021 – februari 2022

De hier opgenomen planning, zoals die ook is voorgelegd aan Provinciale Staten, gaat uit van een besluit door PS op 25 september 2020. PS zal het Statenvoorstel echter later behandelen. Nadat PS een besluit hebben genomen, zullen de consequenties hiervan in de planning moeten worden verwerkt.

De Traverse Kapellebrug (N290) bestaat uit een langgerekte lintbebouwing met een zeer hoge verkeersintensiteit w.o. veel vrachtverkeer. De hoge intensiteiten veroorzaken geluidhinder, trillingen, een moeilijke oversteekbaarheid en verkeersonveiligheid in de kern. De verwachting is dat de intensiteiten nog verder toenemen door uitbreiding van (logistieke) bedrijventerreinen nabij Hulst en groei van de Antwerpse haven. Gezien het hoge aantal voertuigen van 11.500 per werkdag met 12% vrachtverkeer staat de leefbaarheid behoorlijk onder druk. In het weekeind is het vanwege kooptoerisme eveneens zeer druk.

De weg is toe aan volledige reconstructie die is opgenomen in het beheerkader in 2021. De kosten daarvan worden geraamd op € 2,3 miljoen en zijn reeds verwerkt in de begroting. De noodzakelijke rehabilitatie biedt kansen om de weg binnen de kom van Kapellebrug veiliger te maken voor automobilisten, fietsers en voetgangers (werk met werk maken). Om de negatieve consequenties van het verkeer te reduceren zijn extra maatregelen nodig gericht op het verlagen van de snelheid en een eenduidiger verkeersbeeld. Er is een totaalplan ontwikkeld inclusief rehabilitatie en vernieuwing van de riolering door de gemeente Hulst. De kosten zijn berekend op € 5,6 miljoen (prijspeil 2019) in de maximale variant -/-15%/+/+ 25%). De gemeente Hulst draagt bij in de kosten van de riolering. Daarnaast zal de gemeente financieel extra bijdragen als gevolg van de meerwaarde die gecreëerd wordt binnen de bebouwde kom van de gemeenten via fiets- en wandelpaden, perceelontsluitingen en groenvoorziening.

- Nadere detaillering van het project kan leiden tot een hogere raming van de kosten, temeer daar de verkeerssituatie complex is en er (nog) geen alternatieve omleiding is. 
- Schadeclaims aan het tracé door gevestigde ondernemers vanwege omzetderving.
- Ontbreken gekwalificeerde interne projectleider tot op dit moment waardoor de planning in gevaar komt.

- Provinciale Staten hebben in juli 2020 het benodigde krediet ter beschikking gesteld en besloten dat de Traverse Kapellebrug een groot project is.

- Opzetten projectorganisatie, w.o. een senior projectleider, samen met de gemeente Hulst
- Overeenkomst afsluiten met de gemeente Hulst en enkele ondernemers langs het tracé
- Voorlopig ontwerp omzetten naar een definitief ontwerp.
- Ontwikkeling oplossing voor het doorgaand (vracht)verkeer dat tijdens de werkzaamheden niet door de kern kan rijden.

We merken allemaal dat het weer extremer wordt. Langdurige droogte en hevige hoosbuien komen steeds vaker voor. Zoet water is daardoor niet altijd voorradig op het moment dat je het nodig hebt. Boeren en fruittelers merken dit direct bij de teelt van hun gewassen. Ook natuurgebieden hebben steeds vaker last van droogte of wateroverlast. Daar willen we wat aan doen. In het Zeeuws Deltaplan werken tal van partijen samen om ervoor te zorgen dat vraag en aanbod van zoet water meer in balans komen.

Positie zoet water binnen het Deltaprogramma
Zoet water heeft ook landelijk de aandacht. Binnen Deltaprogramma van de Deltacommissaris, worden diverse maatregelen uitgewerkt om ervoor te zorgen dat Nederland ook in de toekomst over voldoende zoetwater blijft beschikken, ook in droge perioden. Landelijk is er o.a. veel aandacht voor de verdeling van zoet rivierwater. Zo lopen er onderzoekstrajecten van de waterschappen en Rijkswaterstaat in de Zuidwestelijke Delta ( om in de regionale watersystemen meer water vast te houden.

Situatie in Zeeland
Vergeleken met andere regio’s heeft onze provincie slechts zeer beperkt eigen aanvoer van zoet water. Voor een groot deel zijn we aangewezen op regenwater. Daarnaast is verzilting een specifiek aandachtspunt.
Voor Zeeland kijken we daarom ook naar andere maatregelen. En werken we aan een eigen traject om te zorgen voor een robuuste zoetwatersituatie. Dat begon al in 2014 met de Proeftuin Zoet Water: een projectenprogramma met een innovatief onderzoekend karakter, gericht op zelfvoorziening. Daarnaast lopen er nog veel meer pilots en onderzoekstrajecten. Binnen het Zeeuws Deltaplan Zoet Water (ZDZW) willen we die trajecten samenbrengen en resultaten delen.

Doel van het Zeeuws Deltaplan Zoet Water is om Zeeland in 2050 weerbaar te maken tegen zoetwatertekorten . Die ambitie is voor heel Nederland in september 2019 is bepaald in het Bestuurlijk Platform Zoet Water (BPZ). De actuele zoetwatersituatie, die door autonome ontwikkelingen van zeespiegelstijging en klimaatverandering onder druk staat, zal via een actieve aanpak bestendigd en zo mogelijk verbeterd moeten worden.
Naar verwachting zal de hoeveelheid neerslag op jaarbasis toenemen en groter zijn dan de totale vraag. Dat geeft hoop dat we de Zeeuwse zoetwatersituatie stabiel kunnen houden . Er is daarbij echter wel sprake van
grote lokale verschillen. Per gebied liggen er specifieke kansen en aanpakken. Efficiënter omgaan met water kan immers op meerdere manieren, waarbij je kijkt naar vraag en aanbod. De oplossing kan liggen in technische aanpassingen van het watersysteem, maar ook in sociaal-economische transities, teeltaanpassingen of innovatief en ruimtegebruik. We streven ernaar om het innovatieperspectief en de veerkracht bij gebruikers van zoet water te vergroten.

Beoogd projectresultaat is een Zeeuws Deltaplan Zoet Water, bestaande uit:

• een kansenkaart voor regionale watergebruikers: een gebiedsspecifiek overzicht (zo mogelijk op kaart
  vastgelegd) van perspectiefvolle maatregelen;
• een breed gedragen strategie (leidende principes) om Zeeland in 2050 weerbaar te maken tegen
  zoetwatertekorten;
• een uitvoeringsprogramma voor betrokken partijen voor de periode 2021-2027, mede als inzet voor
  (landelijke) discussies rond aanpak en verdeling van middelen; en
• een subsidieprogramma, gericht op de uitvoering van perspectiefvolle maatregelen.

Op basis van de bij partijen beschikbare kennis en informatie en de resultaten van lopende en nieuw te starten onderzoekstrajecten worden bespreeknotities opgesteld, als bouwstenen voor het ZDZW. De belangrijkste issues, te maken keuzes/afwegingen worden in een zogenaamde kadernotitie samengevat. De kadernotitie zal ook ingaan op de selectie van prioritaire gebieden. De kadernotitie wordt voor consultatie voorgelegd aan de achterbannen en bestuurders.

Binnen het projectplan zijn risico’s onderkend met name qua kwaliteit en tijd.  Deze risico’s zijn aangedragen en besproken binnen de (externe) werkgroep.  De risico's zijn ook in NARIS opgenomen. 

• Motie PS “Deltaplan Zoetwater” d.d. 10-11-2017
• PS besluit “Zomernota 2019 Samen verschil maken in Zeeuwse opgaven” d.d. 15-11-2019: Zeeuws Deltaplan Zoet Water benoemd als groot project.
• Op 29 mei 2020 hebben Provinciale Staten op basis van de “startnotitie Zeeuws Deltaplan Zoet Water” tot de start van dit grote project besloten.
• Op 25 september 2020 hebben Provinciale Staten ingestemd met de afronding van de definitiefase van het project en de overgang naar de onderzoek- en planvormingsfase.