Culturele infrastructuur, leefbaarheid en actieve samenleving
De doelstellingen en activiteiten in dit hoofdstuk richten zich op de Zeeuwse culturele infrastructuur, de leefbaarheid van Zeeland en een vitale en verbonden Zeeuwse samenleving. Leefbaarheid omvat voorzieningen én actieve, participerende gemeenschappen. We dragen bij aan het tot uiting komen van de verschillende perspectieven, de veelzijdigheid en het potentieel van Zeeuwen, ongeacht leefstijl of leeftijd.
Cultuur heeft een intrinsieke en maatschappelijke betekenis. Het is vormend voor alle mensen. Cultuur is creatief, maakt blij, prikkelt en spiegelt en is daarmee van groot belang voor alle mensen in onze samenleving. Onder cultuur verstaan wij het hele culturele veld van kunsten tot erfgoed en van cultuureducatie tot evenementen. Een goed functionerend en volwaardig cultureel veld is voorwaarde voor een aantrekkelijk Zeeuws vestigingsklimaat. Het aandeel van cultuur aan het Zeeuws bruto regionaal product en in aantal arbeidsplaatsen is substantieel. Daarom is cultuur een kerntaak van de Provincie. We willen samen met netwerkpartners de regionale aantrekkelijkheid vormgeven en het onderscheidende en bijzondere profiel van Zeeland neerzetten.
Het cultureel profiel kent regionale, nationale en internationale aspecten en is het product van een creatieve wisselwerking tussen diverse sectoren. Kortom, cultuur wordt ook als middel ingezet voor het versterken van de stedelijke aantrekkelijkheid en het daarmee onlosmakelijk verbonden ‘ommeland’ en landschappelijke karakteristieken. We richten ons op Zeeuwse inwoners, bezoekers én op hen die zich hier willen vestigen. We hebben daarbij specifieke aandacht voor de relatie met Zeeuwse jongeren. Wij vinden het belangrijk om aandacht te besteden aan nieuwe makers, culturele vernieuwing en erfgoed en creatieve economie om zo de regio aantrekkelijk te houden en te maken en mede daardoor (jonge) mensen te behouden in Zeeland.
De Corona crisis heeft grote impact gehad op het culturele werkveld. Het is als een van de eerste sectoren getroffen en was ook een van de laatsten die weer mochten opstarten. De effecten van de crisis zijn inmiddels duidelijk en er is gekozen voor een tweesporen aanpak: ondersteuning van de sector waar nodig en steun door stimulering. De Provincie heeft daartoe een Zeeuws Stimuleringsfonds Cultuur opgericht. Die wordt in 2023 verder ingezet. Ook wordt de ontwikkelagenda uitgevoerd waarmee het cultuurveld wordt ondersteund. De Cultural Board draagt hieraan bij door de maatschappelijke betekenis van het cultuurveld te bewaken, advies uit te brengen en maatregelen te ondersteunen.
In samenwerking met interne en externe partners realiseren van een vitale en robuuste culturele infrastructuur die toegankelijk is voor een breed publiek en dienstbaar aan het vestigingsklimaat, de leefbaarheid en de toeristische aantrekkingskracht van Zeeland. Cultuur heeft een waarde op zich én is van waarde voor andere domeinen, zoals het ontwerpen van duurzame oplossingen of het meer inclusief kijken naar verdienmodellen. Daarnaast levert de sector ook een bijdrage aan de werkgelegenheid.
Leefbaarheid is de tweede pijler binnen dit programma. Doelstelling hiervan is een vitale en verbonden Zeeuwse samenleving. Het programma richt zich daarom op participatie en zelfsturing in brede zin. Leefbaarheid en maatschappelijke zelforganisatie zijn een belang op zich én een voorwaarde voor een economisch veerkrachtig Zeeland.
Onder leefbaarheid verstaan we hier de bereikbaarheid en de beschikbaarheid van maatschappelijke voorzieningen zoals cultureel aanbod, sportfaciliteiten, onderwijs en zorg. Het raakt aan de aantrekkelijkheid om hier te wonen en werken. Wat daarbij belangrijk is, is voor iedere Zeeuw weer anders. De rol van de Provincie is het leveren van een aanvullende bijdrage om de kwaliteit van leven te verbeteren. We stimuleren niet alleen een gezonde leefstijl maar vinden het ook belangrijk om actief de Zeeuwse samenleving te betrekken en samen naar oplossingen te zoeken. Leefbaarheid in Zeeland, daar werken we samen aan! Onze inzet is incidenteel en complementair aan die van andere (maatschappelijke) partijen en gericht op het bovenlokale en regionale niveau.
We willen bijdragen aan de ontwikkeling van de Zeeuwse welvaart in de brede zin van het woord: ecologisch, sociaal-maatschappelijk en economisch. We noemen de balans tussen deze kernoriëntaties Brede Welvaart. Brede Welvaart gaat over gezondheid, onderwijs, milieu en leefomgeving, sociale cohesie, persoonlijke ontplooiing en (on)veiligheid. We brengen in beeld hoe Zeeuwen Brede Welvaart ervaren en verkennen hoe we de kwaliteit van leven kunnen verbeteren.
We hechten daarnaast waarde aan de Vier Vrijheden. Deze vrijheden, de Four Freedoms, zijn universele waarden die verwoorden hoe we met elkaar om willen gaan in het dagelijks leven, dat we gelijkwaardig zijn en dat we met respect en betrokkenheid met elkaar verbonden zijn. Met de uitreiking van de Four Freedom Awards benadrukken we het belang van deze onderliggende waarden in onze samenleving. Het gesprek over waarden willen we als provincie samen met netwerkpartners ook door het jaar heen verder invullen.
Tot slot is ook zorg een belangrijk thema voor ons. Goede zorgvoorzieningen leveren een belangrijke bijdrage aan een leefbare samenleving. Van belang is dat iedereen in Zeeland toegang heeft tot zorg en ondersteuning wanneer dat nodig is. We participeren in de Zeeuwse Zorg Coalitie, die de basis vormt voor intensieve vormen van samenwerking, al dan niet in ketenverband. Daarbinnen worden acties worden ondernomen om de zorginfrastructuur te versterken en de gezondheid van de Zeeuwse bevolking te verbeteren. Samenwerking in de breedste zin van het woord tussen professionals om gezondheid c.q. vitaliteit van de inwoners te vergroten en preventie om zorgvragen te voorkomen vormen de speerpunten.
Hieronder worden de vijf doelstellingen binnen de cultuurbegroting nader toegelicht.
Het gaat om:
De uitwerking onder de eerste doelstelling Toekomstige culturele infrastructuur is de rode draad voor het geheel en geldt ook voor de opvolgende doelstellingen. Deze eerste doelstelling is daardoor wat breder opgezet en de doelstellingen twee tot en met vijf geven een aantal concretere acties weer op de desbetreffende disciplines.
De Zeeuwse culturele infrastructuur kent witte vlekken. Wij vinden het van belang dat de Zeeuwse culturele infrastructuur voldoende toekomstbestendig is, zodat het veld optimaal kan bijdragen aan de ontwikkeling van onze provincie. Hiervoor ondersteunen wij een aantal Zeeuwse culturele organisaties en werken we samen met andere overheden.
Het is van belang dat het aanbod aansluit bij de vraag van de (toekomstige) bezoeker. Om vraag en aanbod goed in beeld te hebben, wordt sinds 2022 een monitor ontwikkeld en een behoeftepeiling gedaan.
De coronamaatregelen van de afgelopen jaren hebben negatieve gevolgen gehad voor de sector. Wij gaan door op de ingezette lijn door het verder professionaliseren van culturele organisaties en het ondersteunen van het brede veld.
In het convenant tussen de regio Zeeland en het Ministerie van OCW is daarom beschreven om in een periode van vier jaar toe te werken naar een Zeeuwse basisvoorziening die de culturele infrastructuur in de cultuurregio duurzaam versterkt en kan bijdragen aan nationale doelstellingen. Provincie Zeeland matcht de beschikbare middelen vanuit het Rijk vanuit de wens een stedelijk cultureel klimaat te stimuleren, waarbij met name de aantrekkelijkheid van de provincie voor jongeren en een goed opleidings- en beroepsklimaat voor nieuwe makers centraal staat.
In de ontwikkelagenda cultuurveld wordt uitgegaan van drie pijlers waarbinnen we werken aan de toekomstbestendige culturele infrastructuur: Basis op orde, de intrinsieke waarde van cultuur en vernieuwing en verbreding in samenwerking.
In 2023 zijn de IKS subsidies verleend, de cultuurmonitor opgestart naar aanleiding van de 0-meting in 2022 en de eerste stappen gezet om het ontwikkelprogramma voor talent- en beroepsontwikkeling vervolg te geven (o.a. met de middelen van OCW).
Ons materieel en immaterieel erfgoed is behouden en wordt benut. Daarnaast is het ontsloten, beleefbaar en toegankelijk en de archeologische waarden zijn beschermd en optimaal beleefbaar. We maken het Zeeuwse erfgoed inclusief door iedereen de kans te geven eraan deel te nemen. Iedereen kan meebepalen wat erfgoed is en hier een eigen waarde aan geven. We zorgen voor een verbinding met maatschappelijke uitdagingen zodat erfgoed nog meer actuele waarde krijgt.
We werken aan een Zeeuwse kunstensector waar er voor de inwoner en bezoeker op verschillende manieren cultuur te beleven is. Hierbij is Zeeland het decor en wordt gebruikt als inspiratiebron.
De Zeeuwse Kunstensector maakt voor zover mogelijk gebruik van Zeeland als decor en als inspiratiebron. Hierdoor kunnen de inwoners en bezoekers van Zeeland op verschillende manieren cultuur ervaren.
Zoveel mogelijk mensen worden gestimuleerd om deel te nemen aan of kennis te maken met kunst en cultuur. (Jonge) talenten en vernieuwde talenten op het terrein van kunst en cultuur zijn ondersteund door kennis, informatie, bemiddeling, innovaties en adviezen. Cultuureducatie en talentontwikkelingstrajecten voor jongeren zijn in Zeeland effectiever geworden doordat culturele instellingen en onderwijsinstellingen (van primair onderwijs tot en met hoger universitair onderwijs) vaker en consequenter een doorgaande leerlijn hanteren.
Vanuit de ontwikkelagenda worden diverse projecten ondersteund, onder andere Cultuureducatie met Kwaliteit, HZ Cult, Kunstbende, Popaanzee en amateurkunst projecten voor jongeren via de regionale cultuurarrangementen. Via Rijksmiddelen wordt dit voor 2023 en 2024 aangevuld met de impulsregeling Jongerencultuur. Via de regiodeal wordt er verder extra inzet gepleegd op talentontwikkeling en de relatie met het -hoger- onderwijs.
We willen het Zeeuwse imago herpositioneren, zodat mensen Zeeland meer en eerder gaan overwegen als plek om te leven, te werken en te studeren. Deze focus komt voort uit de krapte op de Zeeuwse arbeidsmarkt. Om alle vacatures vervuld te krijgen moeten er meer mensen van buiten Zeeland aangetrokken worden. De aantrekkelijkheid van Zeeland wordt vergroot doordat er evenementen zijn die Zeeland levendig maken.
Gezond leven - Sport verenigt Zeeland
Met de inzet op het Zeeuws Sportakkoord 'Sport verenigt Zeeland' werken we aan een duurzame en toekomstbestendige sportinfrastructuur in Zeeland die bereikbaar, toegankelijk en betaalbaar is. We stimuleren beweeggedrag en zetten in op een gezondere leefstijl via bewegen en sport. Sport brengt mensen samen en verbindt.
Iets meer dan de helft (54%) van alle Zeeuwen sport elke week geven ze aan, zo'n 47% voldoet aan de norm voor gezond bewegen (NNGB), 80 tot 90% van de Zeeuwse jeugd is lid van een sportvereniging en tienduizenden Zeeuwen zijn actief als vrijwilliger in de sport. In Zeeland zijn nog zo'n 1.100 sportverenigingen en honderden sport- en beweegondernemers bieden hun diensten aan. Er zijn passende accommodaties en Zeeuwen organiseren sportevenementen die passen bij Zeeland: land in zee. Duizenden vrijwilligers helpen elke week om dat mogelijk te maken. Hierdoor is de sport dicht bij huis en betaalbaar.
Ondanks deze goede basis liggen er grote uitdagingen. Ongeveer 1/3 van de mensen beweegt niet of onvoldoende. De motorische vaardigheid van kinderen is zeer sterk afgenomen, we zijn te zwaar en hebben last van welvaartsziektes zoals diabetes. De sportparticipatie veranderd: van binnen naar buiten, van groep naar individu. Sportaccommodaties staan steeds meer leeg, competities worden opgeschaald waardoor de drempel om te sporten verhoogd wordt, de klassieke sportvereniging komt verder onder druk te staan door minder leden en vrijwilligers.
Om antwoord te geven op de uitdagingen waar de sport voor staat en meer mensen in beweging te krijgen hebben we, analoog aan het Nationale Sportakkoord een Zeeuws Sportakkoord gesloten, samen met een destijds 30-tal regionale partners (intussen zo'n 80). De inzet van ons Sportakkoord valt uiteen in 6 themalijnen:
Als ‘overall’ indicator voor de inzet hebben we gekozen voor: de 'norm voor gezond bewegen' (30 minuten per dag voor volwassenen en 60 minuten voor kinderen). Per themalijn zijn er onderliggende acties en activiteiten.
In de afzonderlijke verantwoording over het Zeeuwse Sportakkoord over 2023 is heel concreet te zien welke acties / interventies er zijn ingezet en wat de resultaten zijn. De doelen onder het Sportakkoord zijn echter nooit af, daarvoor zijn de onderliggende uitdagingen mbt bewegen en gezond gedrag te groot. Maar het netwerk van de afgelopen jaren is wel heel tevreden over de gezamenlijke inzet . In 2023 hebben de Zeeuwse gemeenten daarop collectief besloten hun inzet binnen het Zeeuwse Sportakkoord via hun eigen lokale Sportakkoorden voor de komende jaren te verlengen. Deze lokale akkoorden vormen de basis voor het Zeeuwse Sportakkoord wat we komend jaar gaan evalueren en herijken met de gezamenlijke partners.
Meer Zeeuwen en in het bijzonder de Zeeuwse jongeren benutten beter de mogelijkheden voor participatie zoals een participatienetwerk, Jouw Zeeland, samenwerking met andere partijen of focus op duurzame ontwikkelingsdoelen (Sustainable Development Goals). De Zeeuwse samenleving is mede hierdoor veerkrachtiger, diverser, inclusiever en vitaler. We werken aan een beleidskader voor welvaart (gezondheid, onderwijs, milieu en leefomgeving, sociale cohesie, persoonlijke ontplooiing en (on)veiligheid) om, complementair aan andere overheden, een bijdrage te leveren aan de welvaart van alle Zeeuwen.
Zeeuwse jongeren hebben geparticipeerd in het, Jouw Zeeland, in samenwerking met andere partijen. De Zeeuwse samenleving is mede hierdoor veerkrachtiger, diverser, inclusiever en vitaler. Er is een start gemaakt met het beleidskader voor welvaart (gezondheid, onderwijs, milieu en leefomgeving, sociale cohesie, persoonlijke ontplooiing en (on)veiligheid) om, complementair aan andere overheden, een bijdrage te leveren aan de welvaart van alle Zeeuwen. In 2024 wordt deze ter besluitvorming aangeboden met een voorstel voor een leefbaarheidsfond
De leefbaarheid in Zeeland is versterkt door een bredere en intensievere ketenwerking in de zorgsector en het sociaal domein teneinde het niveau van zorgvoorzieningen in stand te houden en te versterken. Ondersteuning van de keten(samen)werking in de zorg vindt plaats door aandacht te besteden aan de arbeidsmarkt in de zorg, financieel bij te dragen aan het project vakantiedokter, vervulling van leemtes in het zorgaanbod te verkennen en te bewerkstelligen, subsidiering van een Kennis & Innovatienetwerk in de zorg, de bereikbaarheid van zorgvoorzieningen waar nodig te verbeteren. De beschikbaar gestelde gelden door de Rijksoverheid uit het Compensatiepakket Marinierskazerne helpen daar eveneens bij. We faciliteren de sector door middel van incidentele subsidies, al dan niet in de vorm van cofinanciering van Europese Projecten. De Provincie vervult een rol in de keten van zorgvoorzieningen. We doen dat door bij te dragen via ketenverbindingen, zoals binnen de Zeeuwse Zorg Coalitie (ZZC) en bij te dragen aan (Kennis&Innovatie)netwerken in de zorgsector.
Het is vooral de Zeeuwse Zorg Coalitie die een rol heeft in de samenwerking in de zorg. Wij dragen hieraan bij, zoals bijvoorbeeld in het project inwonersparticipatie van de ZZC, gericht op het inrichten van een onlineplatform burgerparticipatie. Daarnaast hebben we structureel aandacht via lobby als het gaat om leemtes in de zorg. Via onze rol van regiodeals en Wind in de Zeilen ondersteunen we het project rond de opleiding van physican assisants in Zeeland en het projecten als Kerngezond van de Zeeuwse Zorg Coalitie in Terneuzen en Borssele.
| Trendindicatoren | 2017 | 2018 | 2019 | 2020 | 2021 | 2022 | 2023 |
| Aantal bezoekers Zeeuwse musea | 552.276 | 592.267 | 583.716** | 262.076 | 332.400 | 497.720* | 630.683 |
| Aantal toekenningen voor restauratie rijksmonumenten | 4 | 4 | 4 | 4 | 5 | 7 | 6 |
| Aantal leerlingen cultuureducatie VO-MBO-HBO | 7.000 | 8.165 (cursusjaar 2017-2018 | 8.000*** | 8.000 | n.b. | n.n.b. | n.n.b. |
| Aantal deelnemers Jeugd Theater School Zeeland | 215 | 221 | 220*** | 220 | 220 | 192 | n.n.b. |
| Aantal leerlingen restauratie opleidingsproject | 12 | 15 | 15*** | 15 | 20 | 16 | 21 |
| * Vanwege de Corona Crisis is de trendindicatie verstoord ten opzichte van voorgaande jaren. Het heeft vanwege de impact van die context minder waarde om getalsmatige indicatoren op te nemen voor de komende twee jaren. | |||||||
| ** Betreft aanname dat aantal bezoekers overeenkomstig is met 2018. | |||||||
| *** Op basis van aanname dat aantal deelnemers / leerlingen t.o.v. 2018 stabiel zal blijven. |
| Doel | Indicator | Stand 2019 | Stand 2020 | Stand 2021 | Streefwaarde 2022 | Streefwaarde 2023 | Einddoel |
| Toekomstbestendige culturele infrastructuur | Receptieve deelname aan activiteiten van Zeeuwse inwoners van 16 jaar en ouder (monitoring ZB) in aantallen | 192.000 * | n.b. | n.b. vanwege Corona is de culturele sector een groot deel vh jaar dicht geweest | 192.000 | 192.000 | 192.000 |
| (Talent) ontwikkeling en cultuureducatie jongeren PO en VO | Deelname aantal leerlingen ** cultuureducatie PO | 54.000 | n.b. | idem, daarnaast waren groepsbezoeken ook niet mogelijk. In beperkte mate zijn er digitale lessen gegeven over cultuur en erfgoed | 54.000 | 54.000 | 54.000 |
| Restauratievolume (Databank Erfgoedmonitor) | % Rijksmonumenten (exclusief oorspronkelijke functie woonhuis), weergegeven naar de staat van het casco, categorie ‘matig’ en ‘slecht’ *** | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
| * Bron CBS: aantal inwoners Zeeland 2019 minus aantal inwoners jonger dan 20 jaar > afgerond 320.000. Ruim 60% van dit aantal (bron Staat van Zeeland ZB) bezoekt in 2017 culturele evenementen = 192.000 | |||||||
| ** Bron CBS: 2019 aantal jongeren Zeeland 5-19 jaar is afgerond 60.000. Aanname is dat gelet op de kerndoelen PO bijna alle PO scholen iets aan cultuureducatie doen > 90% x 60.000 = 54.000 | |||||||
| *** Bron: Erfgoedmonitor fysieke staat van rijksmonumenten Zeeland. Gegevens betreffen de staat van onderhoud buitenzijde. |
| (Bedragen x € 1.000) | |||||
| Doelstelling | Begroting 2023 | Wijziging 2023 | Begroting na wijziging 2023 | Rekening 2023 | Restant |
| Lasten | |||||
| 060101-Toekomstbestendige culturele infrastructuur | 15.946 | 1.891 | 17.837 | 17.216 | 621 |
| 060102-Cultureel erfgoed | 3.057 | 294 | 3.352 | 3.150 | 202 |
| 060103-Kunsten | 427 | 24 | 451 | 451 | - |
| 060104-Talentontwikkeling van en cultuureducatie voor jongeren | 601 | 2 | 603 | 497 | 106 |
| 060201- Evenementen | 863 | 45 | 908 | 912 | -4 |
| 060401-Leefbaarheid -brede welvaart, versterking zorginfrastructuur | 1.113 | 43 | 1.156 | 1.087 | 69 |
| 060402-Gezond leven | 891 | 9 | 900 | 908 | -8 |
| 069999-Ambtelijke inzet | 711 | 451 | 1.162 | 1.177 | -15 |
| Totaal Lasten | 23.609 | 2.759 | 26.369 | 25.398 | 971 |
| Baten | |||||
| 060101-Toekomstbestendige culturele infrastructuur | 965 | 944 | 1.909 | 1.922 | -13 |
| 060104-Talentontwikkeling van en cultuureducatie voor jongeren | - | 205 | 205 | 99 | 106 |
| 060401-Leefbaarheid -brede welvaart, versterking zorginfrastructuur | 43 | 31 | 74 | 51 | 23 |
| Totaal Baten | 1.008 | 1.180 | 2.188 | 2.071 | 116 |
| Gerealiseerd saldo van baten en lasten | 22.601 | 1.579 | 24.181 | 23.327 | 855 |
| Onttrekkingen | |||||
| 980699 Bestemmingsreserves-Pr.6 | 1.648 | 2.960 | 4.608 | 4.608 | - |
| Toevoegingen | |||||
| 980699 Bestemmingsreserves-Pr.6 | 585 | 4.249 | 4.834 | 4.834 | - |
| Mutaties reserves | -1.063 | 1.289 | 226 | 226 | - |
| Resultaat na bestemming | 21.538 | 2.868 | 24.407 | 23.553 | 855 |