1-1 Grote projecten

Met verschillende grote projecten geven we invulling aan de opgaven van de Provincie Zeeland. De grote projecten bedienen meestal meerdere maatschappelijke doelen en zijn meestal complexer dan andere projecten. De grote projecten zijn op zichzelf uniek. Wel hebben ze als overeenkomst dat het gaat om belangrijke projecten voor de provincie. De projecten zijn ook groot in termen van geld. Daarom worden de grote projecten en de daarbij behorende baten en lasten apart zichtbaar gemaakt.

De beheersing van risico's vindt bij de grote projecten plaats volgens het provinciaal risicomanagementbeleid. De financiële risico’s van de projecten vangen we op binnen het budget van een groot project. Als dit niet mogelijk is benoemen we de risico’s in de paragraaf weerstandsvermogen en risicobeheersing.

De grote projecten in 2023 waren: 

• Waterdunen
• Natuurpakket Westerschelde
• N673 Zanddijk
• N290 Traverse Kapellebrug

In 2023 zaten de projecten N673 Zanddijk en N290 Traverse Kapellebrug in de voorbereidingsfase. Het project Natuurpakket Westerschelde bevond zich in de uitvoeringsfase en het project Waterdunen in de nazorgfase. Inzicht in de voortgang van de projecten gedurende 2023 is gegeven in de reguliere voortgangsrapportages. 

• Waterdunen: getijdenduiker volledig in gebruik en afronden herstelwerkzaamheden.
• NPW: opvolging en monitoring afgeronde deelprojecten en verdere uitvoering van het aanvullend beleid voor de landbouw.
• N673 Zanddijk: voortzetting werkzaamheden van de voorbereidingsfase.
• N290 Traverse Kapellebrug: verwerving van benodigde gronden, opstellen van het uitvoeringscontract en start aanbestedingsprocedure.

• Afspraken vastgelegd in Kader Grote Projecten (versie 2.0 van 19 september 2023).
• Versterking kaderstellende en controlerende rol Provinciale Staten.
• Provinciale Staten bepalen of een project als “groot project” wordt aangemerkt.
• Opdracht wordt in startnotitie vastgelegd.
• Vier keer per jaar wordt gerapporteerd over de voortgang van het groot project.
• Besluitvorming Provinciale Staten bij afronding verschillende projectfasen.

Het Kader Grote Projecten moet de kaderstellende en controlerende rol van Provinciale Staten voor de grote projecten versterken. Met dit kader kan eenduidig worden vastgesteld of een project kan worden gezien als groot. Verder zorgt het kader voor duidelijke besluitvorming per projectfase. De voortgangsrapportages grote projecten zijn hier een resultaat van en worden vier keer per jaar aan de Staten voorgelegd. In 2023 is het Kader Grote Projecten vernieuwd samen met het adviesmodel grote projecten en de opzet van de voortgangsrapportage grote projecten. 

Naast het kader is er ook een Handboek Projectmanagement. Zowel het kader als het handboek zijn leidend bij de sturing op grote projecten. Het handboek is een leidraad en hulpmiddel voor medewerkers die betrokken zijn bij projecten en programma's. Het handboek is net als het kader herzien en aangepast in 2023.

Het project Waterdunen is een grote gebiedsontwikkeling van ruim 350 hectare ten westen van Breskens. Kustversterking gaat hier samen met verblijfsrecreatie en natuur- en landschapsontwikkeling van hoge kwaliteit. Waterdunen draagt met de getijdennatuur bij aan het natuurherstel van de Westerschelde. Getijdennatuur is natuur die onder invloed staat van eb en vloed. Het wordt een bijzonder en aantrekkelijk gebied, zowel voor de echte natuurkenners en vogelaars als voor bewoners en toeristen. Door die bezoekers krijgt de regio een aanzienlijke sociaaleconomische impuls.

In 2023 zijn herstel-, aanpassings- en monitoringswerkzaamheden in Waterdunen uitgevoerd. Daarnaast is gewerkt aan de nazorg en afronding van het project. Vanaf 2013 werken we aan de daadwerkelijke aanleg van Waterdunen. Het grootste gedeelte van de (grond)werkzaamheden heeft plaatsgevonden. In 2019 is de getijdenduiker voor het eerst geopend. De getijdenduiker laat op een beheerste manier water uit de Westerschelde in en uit het gebied stromen. Vanaf 2021 is het natuurgebied toegankelijk voor bezoekers. De grond voor het recreatiepark in Waterdunen is in 2021 overgedragen aan recreatieondernemer Molecaten. In 2022 zijn de natuurgronden overgedragen aan stichting het Zeeuwse Landschap (HZL).

Ook in 2023 is het risicodossier per drie maanden geactualiseerd. De risicoanalyses leiden tot een optimalisatie van de beheersmaatregelen. Ze zijn de basis voor het benodigde bedrag voor de post onvoorzien in de Meerjarige budgetraming Waterdunen. De risicoanalyse geeft ook informatie voor de planning. Zo wordt helder wat het effect zal zijn van risico’s op de planning. De belangrijkste risico’s voor de nazorgfase van het project Waterdunen staan in de budgetraming. Gezien de fase van het project is in 2023 te zien geweest dat de risico's minder zijn geworden.

De scope van het project Waterdunen staat in het inrichtingsplan (Gedeputeerde Staten, 2009). Het inrichtingsplan was de basis voor het inpassingsplan dat Provinciale Staten op 1 oktober 2010 vaststelde.

Provinciale Staten (PS) besloten daarna op:

• 13 december 2013 de scope van het project bij te stellen in de eerste herziening van het inpassingsplan.
• 4 november 2016 de GREX 2017 opnieuw op te stellen en vast te stellen, waarin de knip staat tussen uitvoering (GREX) en beheer (provinciale begroting).
• 17 december 2021, na de overdracht van gronden aan Molecaten, de GREX te sluiten en om te zetten in een meerjarige projectraming Waterdunen.
• 17 december 2021 de realisatiefase in 2022 af te ronden met de overdracht van de natuurgronden aan HZL. De nazorgfase loopt tot eind 2024.

Met het programma Natuurpakket Westerschelde (NPW) realiseren we ten minste 600 hectare estuariene natuur. Dit is getijdennatuur waar eb en vloed zorgt voor een landschap van schorren, kreken, zandplaten en slikken. Provincie Zeeland voert dit programma volgens afspraak met de Rijksoverheid uit. Het doel van het programma is natuurherstel van de Westerschelde.

We hebben de werkzaamheden voor natuurherstel in de projecten Perkpolder, Zwin, Baalhoek, Knuitershoek, Bath en Ossenisse afgerond. De projecten Hedwige en Zimmerman zijn in uitvoering. Daarnaast kijken we naar mogelijkheden voor natuurherstel in andere buitendijkse gebieden. Het ontwikkelen van natuur duurt jaren. Om de ontwikkeling te kunnen beoordelen voeren we daarom onderzoeken uit. Op een later moment kunnen we daardoor definitief het aantal behaalde hectares getijdennatuur vaststellen. 

Binnen het NPW-programma werken we daarnaast aan de volgende afspraken: 

• Landbouwflankerend beleid (maatregelen gericht op versterking van de agrarische sector).
• De ontwikkeling van het Grenspark Groot Saeftinghe.
• De ontwikkeling van het landschapspark Zwinstreek.
• Regionale impulsen voor de gemeenten Hulst en Sluis.

• Wanneer de afgesproken 600 hectare estuariene natuur niet wordt bereikt. Dit is een risico op politiek/bestuurlijk gebied voor het ministerie van Landbouw Natuur en Voedselkwaliteit en de Provincie.
• Er zijn juridische risico’s die de realisatie van projecten in gevaar kunnen brengen. Denk aan het niet krijgen van verlengingen van vergunningen, het niet voldoen aan vergunningsvoorwaarden.
• In de loop van 2021 is de PFAS problematiek actueel geworden. Dit brengt mogelijk risico’s met zich mee: financieel, imago en tijd.
• Er zijn risico's op meningsverschillen tussen betrokkenen, waardoor de realisatie van het programma in gevaar kan komen.

• Besluit 7 oktober 2005 Voorstel PS invulling Schelde Estuarium.
• Besluit 30 januari 2006 Convenant Rijk en Provincie Natuurpakket Westerschelde.
• Brief van 8 november 2016 over de voortgang van het Natuurpakket Westerschelde aan PS.
• Brief van 7 september 2017 Nota herijking Natuurpakket Westerschelde aan PS.

De Zanddijk-Molendijk (N673) is de belangrijkste toegangsweg van en naar Yerseke en de bedrijventerreinen. De weg is onveilig: smal en onvoldoende geschikt voor de huidige verkeersdrukte. De N673 is een gebiedsontsluitingsweg. Er is één rijstrook per rijrichting en er geldt een maximumsnelheid van 80km/u. De weg is van groot belang voor de ontsluiting van Yerseke en de (groeiende) bedrijvigheid daar. Provincie Zeeland wil dit daarom oplossen en de verkeersveiligheid en doorstroming verbeteren.

Onveilige, drukke weg
De N673 is niet ingericht volgens de ontwerprichtlijnen Basiskenmerken Wegontwerp van het CROW. De weg en bermen zijn te smal, de bochten zijn te krap en op delen is er sprake van een te steil talud. In september 2019 is daarom een maximumsnelheid van 60 km/h ingevoerd. Op de N673 Zanddijk - Molendijk hebben sinds 2008 in totaal 72 ongevallen plaatsgevonden.

De N673 is ook een drukke weg. Per dag passeren ruim 9.500 motorvoertuigen de Zanddijk volgens de verkeersstromenkaart 2018. Waaronder ruim 1.400 vrachtwagens (ongeveer 15%). Volgens de verkeersprognose neemt het verkeer tot 2030 toe tot 12.000 motorvoertuigen per dag. Dit komt vooral door de verdere uitbreiding van de bedrijventerreinen. 

Verder is de N673 niet overal meer in goede staat. Op diverse plekken zitten er scheuren in het wegdek en in de fundering. Dit leidt tot hoge onderhoudskosten. 

In 2017 hebben Gedeputeerde Staten (GS) daarom de N673 in de top drie geplaatst van Zeeuwse wegen die met voorrang moeten worden opgeknapt. Het doel is het verbeteren van de veiligheid, de bereikbaarheid en onderhoudssituatie van de weg.

In 2023 werken we verder aan de zaken die in het projectplan zijn opgenomen. We bereiden daarnaast de oprichting van de externe uitvoeringsorganisatie voor. Daarbij werken we volgens het Handboek Projecten en Programma’s, dat door Provinciale Staten (PS) is vastgesteld.

Het tijdspad ziet er als volgt uit:

• Definitiefase: oktober 2020 - 22 juli 2022 (gereed).
• Ontwerpfase (inclusief kredietaanvraag): oktober 2020 - 16 december 2022.
• Voorbereidingsfase: december 2022 – augustus 2025 (zonder bezwaar- en of beroepsprocedures).
• Realisatiefase: september 2025 – oktober 2027.
• Nazorgfase: oktober 2027 – december 2027.

Terugblik

• Op 23 juni 2023 is de Zanddijk BV opgericht. Deze externe uitvoeringsorganisatie werkt in opdracht van de provincie Zeeland aan de verdere realisatie van het project. (Zie ook de paragraaf verbonden partijen.)
• Binnen de provincie is een accountteam opgericht, gericht op advisering van de Provincie als aandeelhouder van de BV.
• Eind 2023 is het Bestemmingsplan ter inzage gelegd.
• Het tijdspad is niet aangepast.

Eind 2023 is de Raad van Commissarissen (RvC) afgetreden en is een interim RvC aangesteld

De belangrijkste risico’s tijdens de voorbereidings- en uitvoeringsfase zijn:

1. De bodemgesteldheid is anders dan verwacht. Geohydrologisch onderzoek (effecten op het grond- en oppervlaktewater) is uitgevoerd. Aanvullend bodemonderzoek wordt tijdens de voorbereidingsfase uitgevoerd.
2. Bovengemiddelde stijgingen van energieprijzen en bouwkosten.
3. Bezwaren op bestemmingsplan/omgevingsplan en vergunningen. De omgeving betrekken we zoveel mogelijk bij de totstandkoming van het ontwerp. Onder andere met een consultatietraject welke in de ontwerpfase is ingepland.
4. Kabels en leidingen zijn niet tijdig verlegd. Vanwege een korte voorbereidingsfase wordt vroegtijdig overlegd met de leidingeigenaren.
5. Gronden en opstallen zijn niet tijdig verworven.

De risico’s zijn meegenomen in de projectraming.

Terugblik

De risico’s zijn altijd meegenomen in de voortgangsrapportages die voor de Grote Projecten worden opgesteld. Tenminste een keer per kwartaal heeft een risicoanalyse plaats gevonden.

BV

Eind 2023 zijn dit de top 3 risico's die bij de BV liggen:

• De bodemgesteldheid is anders dan verwacht.
  • Beheersmaatregelen: Geohydrologisch onderzoek is uitgevoerd. Aanvullend bodemonderzoek wordt tijdens de voorbereidingsfase uitgevoerd. Op basis van bodemonderzoeken een beheersplan opstellen.
• Bezwaren op bestemmingsplan/omgevingsplan en vergunningen.
  • Beheersmaatregelen: De omgeving is zoveel mogelijk betrokken bij de totstandkoming van het ontwerp. Onder andere door de dialoog aan te gaan.
• Bij de aanbesteding komen hogere inschrijvingen binnen dan geraamd bij de kredietaanvraag.
  • Beheersmaatregelen: Plafondbedrag opnemen bij aanbesteding. Raming periodiek updatenop basis van de actuele prijssituatie. In de raming rekening houden met indexeringen van bouwkosten.

Provincie

Infrastructuurprojecten staan bekend als zeer dynamische en risicovolle projecten. De kans op optreden van risico’s die leiden tot budgetoverschrijding of langere doorlooptijd van de planning zijn aanwezig. Dit risico is opgenomen in de paragraaf weerstandsvermogen. 

 GS:

• GS hebben op 27 september 2017 het plan voor uitvoering van een eerste fase volgens tracé 3c vastgesteld.
• In 2018 hebben GS besloten fase 1 vooralsnog niet uit te voeren en eerst een verdiepende studie uit te voeren naar de mogelijkheden van een totaaloplossing.
• De eindrapportage van deze verdiepingsstudie is door GS op 21 mei 2019 vastgesteld.
• In september 2019 hebben GS besloten om nog geen voorkeur alternatief vast te stellen maar eerst in overleg te gaan met het ministerie van infrastructuur en Waterstaat over cofinanciering door het rijk.
• Op 3 december 2019 hebben GS besloten dat alternatief Bruin het voorgenomen voorkeursalternatief is en te starten met een informele inspraakprocedure.
• Op 9 juni 2020 hebben GS besloten om aan Provinciale Staten (hierna PS) een startnotitie voor het tracé Roze-Zwart aan te bieden.
• Op 14 juni 2022 hebben GS het projectplan vastgesteld en deze in een Statenvoorstel aan PS aangeboden.
• Op 8 november 2022 hebben GS het definitieve ontwerp, inclusief kredietaanvraag aangeboden aan PS.
• Op 24 januari 2023 hebben GS de wensen- en bedenkingprocedure gestart, middels een brief aan PS.

PS:

• Beschikbaarstelling voorbereidingskrediet van € 1,1 miljoen. (PS 10 november 2017 € 800.000 en PS 8 juni 2018 aanvulling met € 300.000).
• PS hebben op 3 juli 2020 een extra Commissie Economie gehouden, om met belanghebbenden in gesprek te gaan.
• Op 6 november 2020 hebben PS de startnotitie Zanddijk vastgesteld.
• Op 5 februari 2021 hebben PS een voorbereidingskrediet van € 8 miljoen beschikbaar gesteld voor de aankoop van grond en panden.
• Op 22 juli 2022 hebben PS besloten over te gaan naar de Ontwerpfase.
• Op 16 december 2022 hebben PS ingestemd met:
  • de afronding van de definitie- en ontwerpfase van het project N673 Zanddijk-Molendijk.
  • de start van de voorbereidingsfase middels goedkeuring van het eindefasedocument definitie- en ontwerpfase N673 Zanddijk-Molendijk inclusief de daarin opgenomen scope, looptijd en beheersaspecten (inclusief financiën) van het project. 
• Op 28 maart 2023 hebben PS hun Wensen en Bedenkingenbrief aan GS vastgesteld.

De Provinciale weg N290 is een gebiedsontsluitingsweg in Oost Zeeuws-Vlaanderen. Een gebiedsontsluitingsweg is een weg die de schakel vormt tussen woongebied en een hoofdweg. De weg leidt via Zaamslag en Hulst naar de Nederlands-Belgische grens bij Kapellebrug. Het projectgebied is het deel van de N290 door Kapellebrug en heet de Gentsevaart. De Gentsevaart gaat door de bebouwde kom en noemen we daarom ook wel de Traverse Kapellebrug. De weg is hard aan vervanging toe en pakken we daarom volledig aan. Er komt een nieuwe weg op de bestaande plek. We maken hierbij meteen gebruik van de mogelijkheid om de weg binnen de bebouwde kom van Kapellebrug opnieuw in te richten. De Gentsevaart is een drukke weg door Kapellebrug met veel woningen en bedrijven. Door de verkeersdrukte en het vrachtverkeer ervaren omwonenden regelmatig hinder en zijn er onveilige situaties, vooral voor fietsers en voetgangers. Met een nieuw ontwerp van de weg verbeteren we de verkeersveiligheid en beperken we de hinder zonder dat dit ten koste gaat van de doorstroming. Bovendien leveren deze verbeteringen een positieve bijdrage aan de leefbaarheid in het dorp.

De kern van het project bestaat uit de volgende onderdelen:

• Aanleg fiets- en voetpaden aan beide kanten van de weg.
• Aanleg van een nieuwe rotonde ter hoogte van de Molenstraat.
• Aanleg verkeerseilanden voor veiligere fietsoversteekplaatsen.
• Snelheidsbeperkende maatregelen.
• Verbeteren van de aansluitingen met de Roskamstraat.
• Aanleg nieuw gemeentelijk riool.

In juni 2022 is de voorbereidingsfase van het project gestart en in 2023 zo goed als afgerond. Op 19 december 2023 hebben Gedeputeerde Staten (GS) besloten om over te gaan naar de realisatiefase. Vervolgens ligt het besluit daartoe voor bij Provinciale Staten (PS) op 9 februari 2024 over de afronding van de voorbereidingsfase en de start van de realisatiefase. Er is een nieuwe planning opgesteld voor het project. Deze nieuwe planning is onderdeel van het door PS goedgekeurde eindefasedocument ‘voorbereidingsfase N290 Traverse Kapellebrug’. 

Risicobeheersing vindt plaats aan de hand van regelmatig uitgevoerde risicoanalyses. We werken de risico’s minimaal iedere drie maanden bij. Hier horen ook de beheersmaatregelen bij. We bekijken de risico’s tijdens een bijeenkomst met het projectteam, indien nodig met aanvullende expertise. Per beheersmaatregel wordt een actiehouder aangewezen. De voortgang/effecten van de beheersmaatregelen worden via de actielijst van het projectteam bewaakt. De inspanning zal zich vooral richten op het beheersen van de risico's met de grootste gevolgen. Een project is dynamisch en naarmate het project vordert, kunnen de onzekerheden afnemen. Daarnaast kunnen er nog steeds risico’s optreden met gevolg voor het projectbudget, de planning en fasering.

De volgende risico’s zijn momenteel het grootst:

• Wijzigingen in stikstofregels of stikstofaanpak in Nederland of Vlaanderen waarvoor we extra maatregelen moeten nemen of waarvoor nieuwe beoordelingen moeten plaatsvinden. Dit kan zorgen voor een langere doorlooptijd voor het verlenen van de omgevingsvergunning en hogere kosten voor het uitvoeren van de maatregelen.
• Prijsstijgingen die meer zijn dan de indexering van 10% .
• Extra maatregelen die we moeten nemen door hinder door de omleidingsroutes.
• Een langere doorlooptijd van de vergunningaanvraag door ingediende zienswijzen en bezwaar- en beroepsprocedures. De gevolgen zijn mogelijke uitloop van het project en extra (proces)kosten.

• PS hebben in mei 2020 de voorjaarsnota 2020 vastgesteld. Daarnaast hebben PS het project N290 Traverse Kapellebrug benoemd als groot project. Een investeringskrediet van € 5,6 mln. is beschikbaar gesteld.
• PS hebben op 23 juli 2021 ingestemd met de startnotitie "Reconstructie N290 Traverse Kapellebrug". Op dat moment hebben PS ook ingestemd met het doorlopen van zowel de definitiefase als de ontwerpfase.
• Op 11 maart 2022 (in de commissie Economie) zijn PS geïnformeerd dat - naar aanleiding van een onderzoek naar de mogelijkheden om een fietstunnel aan te leggen - geen fietstunnel is opgenomen in het definitief ontwerp.
• Op 20 mei 2022 is het definitief ontwerp N290 Traverse Kapellebrug goedgekeurd. PS hebben ingestemd met de afronding van de definitie- en ontwerpfase van het project en daarmee ook met de start van de voorbereidingsfase. PS hebben het eindefasedocument “definitie- en ontwerpfase N290 Traverse Kapellebrug” goedgekeurd, inclusief de daarin opgenomen scope, looptijd en beheersaspecten uit het Projectplan N290 Traverse Kapellebrug.
• Op 9 februari 2024 hebben PS ingestemd met de afronding van de voorbereidingsfase en de start van de realisatiefase door het eindefasedocument ‘voorbereidingsfase N290 Traverse Kapellebrug’ goed te keuren. PS hebben gekozen voor uitvoering van het eerder vastgestelde ontwerp met enkele kleine aanpassingen. Tegelijkertijd hebben ze akkoord gegeven voor een kredietverhoging van € 3 miljoen. Het investeringskrediet is hierdoor verhoogd tot € 8,6 mln.

Er zijn in 2023 voorbereidende werkzaamheden uitgevoerd of in gang gezet die nodig zijn om in 2024 te starten met de uitvoerende werkzaamheden:

• Er zijn meerdere onderzoeken uitgevoerd naar onder andere milieu, natuur, geluid, en trillingen.
• Er zijn verbeteringen doorgevoerd in het definitief ontwerp. Het gaat om de aansluiting van de weg op het parkeerterrein van supermarkt Mangnus en de rotonde. Deze verbeteringen dragen bij aan verkeersveiligheid en doorstroming. 
• Er is gestart met het opstellen van een aanbestedingsgereed contract. Daarbij is rekening gehouden met de resultaten van genoemde onderzoeken en verbeteringen in het ontwerp. Dit is afgestemd met de netbeheerders, gemeente Hulst en het Waterschap Scheldestromen.
• De benodigde vergunningsaanvragen zijn ingediend en in behandeling genomen door de bevoegde gezagen.
• De benodigde gronden zijn verworven of er zijn afspraken gemaakt over de toekomstige verwerving of het gebruik van de grond.
• Met de netbeheerders zijn in projectovereenstemmingen afspraken vastgelegd over het verleggen en vernieuwen van de kabels en leidingen. De werkzaamheden zijn aanbesteed door de netbeheerders. De start van de werkzaamheden is gepland voor maart 2024.
• Als gevolg van forse prijsstijgingen hebben we opties in beeld gebracht waarmee eventueel kosten bespaard konden worden. Deze hebben we voorgelegd aan PS.
• We hebben de omgeving geïnformeerd over het project via een inloopavond, een nieuwsbrief en de website www.zeeland.nl/kapellebrug.
• We hebben gesprekken gehouden met de dorpsraden over een kunstobject op de nieuwe rotonde. In 2024 maken we de kunstenaar en het ontwerp bekend aan de omgeving.